-
1 ыргыту
перех.1)а) броса́ть/бро́сить, кида́ть/ки́нуть, мета́ть/метну́ть, швыря́ть/швырну́ть || бросо́к, мета́ние (камня, мяча, палки)граната ыргыту — ки́нуть грана́ту
б) (в разные стороны, в сторону) разбра́сывать/разбро́сить, раски́дывать/раскида́ть, расшвы́ривать/расшвыря́ть, размётывать/размета́ть; отбра́сывать/отбро́сить, отки́дывать/отки́нуть, отшвы́ривать/отшвырну́тьбаш аша ыргыту — броса́ть че́рез себя́
2) сбра́сывать/сбро́сить, ски́дывать/ски́нуть (откуда-л.) вниз (снег с крыши, свёрток под мост, бомбу на город)3)а) взбра́сывать/взбро́сить, вски́дывать/вски́нуть, подбра́сывать/подбро́сить, подки́дывать/подки́нуть ( сено на воз)б) подбра́сывать/подбро́сить, подки́дывать/подки́нуть (под что или куда, на что (добавляя))мичкә утын ыргыту — подки́дывать дрова́ в пе́чку
чемоданны койка астына ыргыту — подбро́сить чемода́н под ко́йку
4) подбра́сывать/подбро́сить, доки́дывать/доки́нуть, домётывать/дометну́ть (до какого-л. места)тупны капкага кадәр ыргыту — добро́сить мяч до воро́т
5) пробра́сывать/пробро́сить, проки́дывать/проки́нуть (куда-л.), забра́сывать/забро́сить, заки́дывать/заки́нуть (куда-л., за что-л.)шкаф артына ыргыту — заки́нуть за шкаф
6) пробра́сывать, пробро́сить, проки́дывать, проки́нуть (сквозь что, мимо чего) (мяч через кольцо, шайбу мимо ворот)7) перебра́сывать/перебро́сить, переки́дывать/переки́нуть; перешвы́ривать/перешвырну́ть || перебра́сывание, переки́дывание, перешвы́ривание ( с одного места на другое)8) выбра́сывать/вы́бросить, выки́дывать/вы́кинуть, вышвы́ривать/вы́швырнуть (как ненужное, устаревшее, изношенное) || выбра́сывание, выки́дывание, вышвы́ривание9) запуска́ть/запусти́ть, мета́ть/метну́ть, швыря́ть/швырну́ть (в кого-л. камень, снежок, мяч) || мета́ние10) спорт. толка́ть / толкну́ть; мета́ть/метну́ть || толка́ние; мета́ние (ядра, молота, диска, копья)11) перен. забра́сывать/забро́сить, швыря́ть/швырну́ть, заки́дывать/заки́нутькая гына безне язмыш ыргытмады — куда́ то́лько судьба́ нас не забра́сывала
12) в знач. вспом. гл. выраж. степень быстроты или поспешность действия и переводится приставками:а) вы-сызып ыргыту — вы́черкнуть
казып ыргыту — вы́копать
б) раз-ертып ыргыту — разорва́ть
ватып ыргыту — разлома́ть
в) по-салып ыргыту — ски́нуть ( с себя)
буяп ыргыту — покра́сить
г) слова́ми: бы́стро (бы́стренько), на́спехязып ыргыту — написа́ть на́спех (бы́стренько)
укып ыргыту — прочита́ть на́спех
•- ыргытып бетерү
- ыргытып җибәрү
- ыргытып җиткерү
- ыргытып кертү
- ыргытып ташлау
- ыргытып тору
- ыргытып тутыру
- ыргытып җыю -
2 ыргыту
гл1. бросать, кидать, метать, подбрасывать2. швырять, запускать3. выбрасывать (как ненужное)4. спорт толкать (ядро) -
3 ыргыту бәрү
швырну́ть, отшвырну́ть (в злобе, гневе) -
4 аркылы ыргыту
перебра́сывать/перебро́сить, переки́дывать/переки́нуть, перешвы́ривать/перешвырну́ть че́рез (что, кого) -
5 йолкып ыргыту
-
6 селтәнеп ыргыту
заки́дывать/заки́нуть, отбра́сывать/отбро́сить с си́лой (борцы на состязаниях, при драке) -
7 тибеп ыргыту
-
8 аркылы
I 1. прил.1) попере́чныйаркылы өрлек — попере́чная ба́лка
аркылы урам — попере́чная у́лица
аркылы сызыклар — попере́чные ли́нии
аркылы кисем — попере́чное сече́ние
аркылы бизәкле галстук — га́лстук с попере́чными узо́рами
2) в знач. нареч. аркылыга в попере́чинебуйга да, аркылыга да бер диярлек — почти́ одина́ково и в длину́, и в попере́чнике
3) в знач. сущ. аркылысы попере́чник, попере́чный разре́з; в попере́чнике, в попере́чном разре́зе (сече́нии)аркылысын үлчәү — изме́рить попере́чник
аркылысы да, буе да бертигез — у него́ и попере́чник, и длина́ одина́ковы; он одина́ков и в длину́, и в попере́чнике
2. нареч.чокырның аркылысы - дүрт, тирәнлеге өч метр — я́ма в попере́чнике - четы́ре, в глубину́ три ме́тра
1) обычно аркылыга поперёкбаланы диванга аркылы яткыру — уложи́ть ребёнка на дива́н поперёк
тау буйларын аркылыга сөрү — распа́хивать скло́ны гор поперёк
пыяла аркылыга ярылган — стекло́ тре́снуло поперёк
2) наперере́з ( чему)агымга аркылы йөзү — плыть наперере́з тече́нию
3) вширь; в ширину́аркылыга үлчәү — изме́рить в ширину́
елга аркылыга җәелгән — река́ разлила́сь вширь
аркылыга (аркылы) үсә башлаган шәһәр — го́род, кото́рый стал расти́ вширь
•- аркылы ату
- аркылы балта
- аркылы да торкылы
- аркылы кисеп чыгу
- аркылыга кисеп чыгу
- аркылы кисеп үтү
- аркылыга кисеп үтү
- аркылы кисү
- аркылыга кисү
- аркылы кичү
- аркылыга кичү
- аркылы пычкы
- аркылы сикерү
- аркылы ташлау
- аркылы чыгу
- аркылы чыгу урыны
- аркылы ыргыту
- аркылыга да, буйга да
- аркылыга үтү
- аркылыга узу
- аркылыга чыгу••аркылы җәелү — см. аркылыга җәелү
аркылыга җәелгән — ирон. разда́лся вширь прост. ( о толстом человеке)
аркылы сикерү — распоя́сываться/распоя́саться, разну́здываться/разнузда́ться (о самодурах, молодчиках и т. п.)
аркылы сызык — разг.; эвф. крест
аркылыга да, буйга да йөреп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1), 3)
аркылы дан буйга әйләнеп чыгу — см. аркылыга-буйга айкау 1)-4)
аркылыдан буйга үтү (узу) — см. аркылыга-буйга 1), 3)
аркылысыннан көн (көн яктысы, күрше авыл) күренә — ирон. наскво́зь вида́ть (ви́дно, просве́чивает), че́рез него́... ви́дно (вида́ть) всё; прозра́чный (слишком тонко нарезанные ломтики, прозрачная материя, очень жидкий чай и т. п.)
- аркылы төшүаркылыга үсү — см. аркылыга җәелү 1), 2)
- аркылыга җәелү
- аркылы ятканны буйга алып салмау II послелог1) через (что-л., кого-л.)урам аркылы чыгу — переходи́ть че́рез у́лицу
ишек аркылы сөйләшү — разгова́ривать че́рез дверь
кеше аркылы бирү — переда́ть че́рез тре́тьего (челове́ка)
2) сквозь (что-л., кого-л.)карасы кәгазь аркылы үткән — черни́ла прошли́ сквозь бума́гу
томан аркылы күренми — сквозь тума́н не ви́дно
халык төркеме аркылы узу — пробира́ться сквозь толпу́
канау аркылы салынган такта — доска́, поло́женная поперёк кана́вы
телефон аркылы хәбәр итү — сообщи́ть по телефо́ну
5) посре́дством (чего-л.), при посре́дстве, че́рез; чрез книжн.; путём (чего) (установить связь с кем, чем); по ли́нии (чего, чьей)чагыштыру аркылы аңлау — постига́ть посре́дством (путём) сравне́ния
-
9 аркылы ату
см. аркылы ыргыту -
10 аркылы ташлау
см. аркылы ыргыту -
11 бакча
сущ.1) сад, парк, сквер || садо́выйгөл бакчасы — цвето́чный сад, цветни́к
шәһәр бакчасы — городско́й сад
бакча аллеялары — садо́вые алле́и
бакча урыны кишәрлеге — садо́вый уча́сток
2) огоро́д, бахча́яшелчә бакчасы — огоро́д, где выра́щиваются о́вощи
кавын-карбыз бакчасы — бахчи́ ( где выращиваются дыни и арбузы)
•- бакча дирбиясе
- бакча җиләге
- бакча җире
- бакча зелпесе
- бакча кайчысы
- бакча карачкысы
- бакча бакча культурасы
- бакча пычагы
- бакча тәмәкесе
- бакча чыпчыгы••бакча тәкәсе — эвф.; шутл. карто́фель
(кем) бакчасына таш ыргыту — броса́ть (кида́ть) ка́мень (в чей.-л.) огоро́д
-
12 балчык
1. сущ.1)а) гли́на ( вообще и специальная)сары балчык — жёлтая гли́на
шамот балчык — шамо́тная гли́на
б) гли́няный раство́рбалчык белән сылау — ма́зать (покры́ть, залепи́ть) гли́ной
үзле балчык — вя́зкая гли́на
балчыктан кою (әвәләү) — вы́лепить, слепи́ть из гли́ны (игрушки)
в)2) земля́, по́чва и́ли геологи́ческий пласт, отлича́ющийся пло́тностью и спосо́бностью размягча́ться при увлажне́ниибалчыкка чәчү — се́ять в непросо́хшую зе́млю
3)а) ли́пкая грязь ( на дорогах); сля́котьбалчыкка бату — завя́знуть в грязи́; испа́чкаться ли́пкой гря́зью
б) куски́ уже́ вы́сохшей гря́зи, гли́ны2. прил.балчык ыргыту — кида́ть куски́ гря́зи
1) гли́няный; сде́ланный и́ли состоя́щий из гли́ныбалчык чүлмәк — гли́няный горшо́к
балчык һәйкәл — гли́няная ста́туя
2) гли́нистый, см. тж. балчыксылбалчык җир — гли́нистая земля́
•- балчык өй••- балчыктан ясалмаган
- балчыктан ясамаган -
13 бугалак
сущ.1) сило́к || силко́выйбугалак салу — ста́вить силки́
2) ла́ссобугалак ыргыту — кида́ть ла́ссо
-
14 диск
сущ.1) диск ( деталь машины)маятник дискы — диск ма́ятника
пычкы дискы — диск пилы́
чәчкеч дисклары — ди́ски се́ялки
2) воен. диск ( автомата)3) спорт. дискдиск ыргыту ярышлары — соревнова́ния по мета́нию ди́ска
• -
15 йолку
перех.1) дёргать, выдёргивать, рвать, вырыва́ть/вы́рвать || дёргание, выдёргивание, вырыва́ниеборчак йолку — дёргать горо́х
үлән йолку — рвать траву́
карлыганны тамыры белән йолку — вы́рвать сморо́дину с ко́рнем
чәчләрен йолка — рвёт (на себе́) во́лосы
йолкып алу — вы́рвать
пальто төймәләрен йолку — вы́рвать пу́говицы пальто́
2) тереби́ть, надёргивать/надёргать ( определённое количество) || теребле́ниеҗитен йолку — тереби́ть лён
кибәннән атка печән йолку — надёргать из сто́га се́на для ло́шади
3) общи́пывать/общипа́ть, выщи́пывать/вы́щипать, ощи́пывать/ощипа́ть || общи́пывание, выщи́пывание (гуся, курицы, бровей, лепестков у цветов и т. п.)тавык йолку — ощи́пывать ку́рицу
4) трепа́ть/потрепа́ть, рвать, тереби́ть ( о ветре)җил тәрәзә капкачларын йолка — ве́тер рвёт ста́вни о́кон
5) перен.; разг. трепа́ть, потрепа́ть, общи́пывать/общипа́ть; обдира́ть/ободра́ть || общи́пывание, обдира́ниесугыш барыбызны да йолкыды — война́ всех потрепа́ла
йолкырга дип барды - йолкынып кайтты — (посл.) ≈≈ пошёл за ше́рстью, а вороти́лся стри́женый (букв. пошёл щипа́ть, верну́лся общи́панным)
6) перен. тормоши́ть, дёргать, тереби́ть || дёргание, теребле́ние (различными вопросами, частыми вызовами, жалобами и т. п.)7) перен.; разг. вы́рвать, спасти́бәладән йолку — вы́рвать из беды́
8) перен.; разг. урыва́ть/урва́ть; вы́бить прост.күбрәк табыш йолкырга тырышу — стара́ться урва́ть побо́льше при́были
үзеннән йолкып, кешеләргә бирү — урва́в от себя́, дать други́м
•- йолка тору
- йолкып алу
- йолку бетерү
- йолкып бирү
- йолкып җыю
- йолкып йөрү
- йолкып кую
- йолкып ташлау
- йолкып ату
- йолкып ыргыту
- йолкып тору
- йолкып тую
- йолкып чыгару
- йолкып чыгу -
16 йолкып ташлау
= йолкып ату; = йолкып ыргыту вы́рвать -
17 коры-сары
сущ.; собир.1) вале́жник; сушня́к; сухи́е ве́тки, пру́тья, ще́пкикоры-сары җыю — собира́ть сушня́к
коры-сары ыргыту — бро́сить сухи́е ве́тки (вале́жник)
2) сухомя́тка, суха́я пи́ща (еда́)коры-сары белән генә туклану — пита́ться всухомя́тку
-
18 очлыктыру
-
19 өс
сущ.; = өст1) верх, ве́рхняя частьөсте ябык коляска — коля́ска с закры́тым ве́рхом
ишекнең өсте — ве́рхняя часть двери́
2) ве́рхняя сторона́ (чего-л.), пове́рхность (чего-л.)өстәл өсте — пове́рхность стола́
күл өсте — пове́рхность о́зера
мичкә өстен каплау — закры́ть верх бо́чки
3) те́ло, ту́ловище (как предме́т для оде́жды)өскә (өстенә) киенү — одева́ться
өстендә кыска пиджак — на нём коро́ткий пиджа́к
4) оде́жда (то, что наде́ть, надева́ется)өстен чишенү — раздева́ться, снима́ть оде́жду
өстенә (сатып) алу — купи́ть оде́жду
өсте чиста — оде́жда чи́стая
өстен каккалау — отря́хивать оде́жду
5) покрыва́ло, одея́ломендәр өсте — покрыва́ло (для) поду́шки
бала йоклаганда өстен ача — во вре́мя сна ребёнок ски́дывает с себя́ (одея́ло)
6) пора́, страда́, вре́мясм. тж. вакытпечән өсте — сеноко́с, сеноко́сная пора́
урак өсте — жа́тва; пора́ жа́твы, убо́рочная страда́
чәй өстенә туры килү — прийти́сь ко вре́мени чаепи́тия
аш өстендә ашны хурлама — (погов.) во вре́мя еды́ пи́щу не осужда́й
7) в знач. послелога в мест. вр. п. өстендәа) ( над кем-чем)диңгез өстендә томан — над мо́рем тума́н
яңа тема өстендә эшләү — рабо́тать над но́вой те́мой
б) наөстәл өстендә калдыру — оста́вить на столе́
ат өстендә йөрергә өйрәнү — научи́ться е́здить на коне́
в) пояр өстеннән бару — идти́ по бе́регу
г) за счёт о́бщества (ми́ра)кеше өстендә яшәү — жить за чужо́й счёт
д) в функ. сказ. на чьей отве́тственности, на чьём попече́нииҗыентыкны редакцияләү минем өстемдә — редакти́рование сбо́рника на мое́й отве́тственности
фатир аның өстендә — кварти́ра на его́ попече́нии
8) в знач. послелога в исх. п. өстеннәна) ( над кем-чем)океан өстеннән очу — лете́ть над океа́ном
балалар өстеннән күзәтчелек итү — наблюда́ть над детьми́
күлмәк өстеннән пиджәк кию — пове́рх пла́тья наде́ть пиджа́к
в) ( с чего)йөк өстеннән төшү — слезть с во́за
г) поми́мо, сверх (чего-л.); при нали́чии, име́я (кого, что)хатын өстеннән хатын алу — жени́ться при нали́чии жены́
бар өстеннән (өстенә) ризасызлык күрсәтү — име́я (необходи́мое), быть недово́льным
9) в направит. п. өстенәа) (на кого, что)өстәл өстенә кую — положи́ть на стол
кешеләр өстенә гаеп ташлау — наговори́ть на люде́й
б) вдоба́вок (к чему-л.)матурлыгы өстенә акыллы да — вдоба́вок к красоте́ ещё и умна́
•- өс киеме••өс (өсте) бөтен — оде́ждой обеспе́чен, оде́т норма́льно
өскә (өстенә) барып (килеп) чыгу — вы́йти, находи́ть (на кого-л.); набрести́ (на кого-л.) (неожи́данно, вдруг, де́йствующего та́йно, скры́тно)
өскә ташлану — напада́ть (на кого-л.), бро́ситься, кида́ться ( на кого)
өскә чыгару — наста́ивать на своём
өстенә (генә) басу — угада́ть то́чно, определи́ть ве́рно, попа́сть в то́чку; не в бровь, а в глаз
өстенә йөкләтү — поручи́ть (кому-л.), поручи́ть (под чью-л.) отве́тственность
өстенә йөкләү — брать под свою́ отве́тственность; см. тж. өстенә алу
өстенә яла ягу (пычрак ыргыту) — броса́ть тень, возводи́ть поклёп (на кого-л.); см. тж. өстенә аудару
өстендә тору, (өстендә) торып эшләтү — заставля́ть рабо́тать, выполня́ть (какое-л.) де́йствие под присмо́тром, держа́ под контро́лем, наблюде́нием
өстендә тоту — пойма́ть с поли́чным (над обманом, преступлением)
өстеннән төшерү — снять с себя́ (ответственность, обязанность)
өстеннән төшү — с плеч доло́й
өстеннән чебен очырмау (кош та очырмау) — быть чу́тким, внима́тельным, опека́ть, оберега́ть
өсте-өстенә өстәлсен — пусть приумно́жится (доста́ток к доста́тку, добро́ за добро́м)
- өскә алу- өстенә алу
- өскә аудару
- өстенә аудару
- өскә чыгу
- өстенә чыгу
- өстеннән йөрү
- өстеннән сөйләү -
20 парчалау
I перех.1) разбива́ть/разби́ть || разбива́ние ( вдребезги); разрыва́ть/разорва́ть ( на мелкие части)хатны парчалап ыргыту — разорва́ть письмо́ на ме́лкие ча́сти (и вы́бросить)
2) при словах йөрәк, күңел и т. п. разбива́ть/разби́ть (сердце, душу)II перех.покрыва́ть/покры́ть || покры́тие узо́рами; наноси́ть/нанести́ узо́ры || нанесе́ние узо́ров ( на ткань или на другую поверхность)парчалап эшләнгән — сде́ланный (со́тканный) с узо́рами
- 1
- 2
См. также в других словарях:
ыргыту — 1. Кулдагы әйберне куәт белән очыру, ату, ташлау. Югарыдан түбәнгә ташлау. Түбәннән югарыга атып бәрү, чөю 2. Берәр нәрсәне кирәксез дип яки башка сәбәп максат белән кая да булса ташлау, атып бәрү. Тәртип белән урнаштырмау, куймау, ничек эләкте… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
атказу — Ыргыту, ташлау. Кая да булса урнаштыру, җибәрү, озату, олактыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аткару — Ыргыту, ташлау. Кая да булса урнаштыру, җибәрү, озату, олактыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ату — 1. Кулда булган әйберне ыргыту, ташлау. Кем. б. өстенә берәр нәрсә ыргыту. Кемне дә булса көч белән күтәреп алып читкә ташлау яки егып салу 2. Эчке көч белән бәреп чыгу, ургу таулар ут атып тора. Эчке көч белән бәреп чыгару, ыргыту (бөкене,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чөю — 1. Югарыга ташлау, ыргыту 2. Бик нык куануны белдереп, кемне дә булса кулларда тотып югарыга берничә тапкыр ыргыту 3. Кемне дә булса күтәреп алып егу (көрәштә) 4. Ату (һавага ракета җибәрү тур.) 5. Югарыга, өскә күтәрү башын чөеп эчеп җибәрде.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ыргытышу — 1. (Ыргыту) 2. Кара каршы, бер береңә ыргыту, ату … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аттыру — 1. (Ату (1 3) ) 2. Сыеклыкны, үзле яки сибелмә массаны көч белән өскә яки читкә ыргыту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аудару — 1. (Үсеп утырган яки вертикаль торган нәрсәне) егу. Бер якка кыегайту, янтайту. Ян ягына әйләндерү 2. Нәр. б. икенче урынга бушату, илтеп ташлау. күч. сөйл. Кемгә дә булса кайгысын, борчуын, ачуын һ. б. ш. сөйләү, күңел бушату. күч. Күчерү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
диск — 1. Яссы түгәрәк рәв. әйбер, деталь, җайланма. Шундый форм. , ыргыту өчен хезмәт итә торган гимнастик әсбап 2. Фильмнар, музыка, электроник программалар һ. б. ш. яздырылган махсус диск; компакт диск … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
елдыру — Нәр. б. төбәп ыргыту, шудырып җибәрү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җилпү — 1. Канатны кагып, селкеп алу (кошлар тур.) 2. Җилләнү (2) , җилпенү (3). Һаваны җиләсләндерү өчен кулга тоткан әйберне селкү 3. Җилгә тоту, җилгәрү, югары чөеп ашлыкның чүп чарын җилгә очыру 4. Җилфердәтү, селкетү пәрдәләрне җилпеп җилпеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге